YAHUDİLİKTE TEMEL KAVRAMLAR > Kabala {1}

Yusuf BESALEL

Gelenek anlamındadır. Burada, söz konusu olan gelenek, ilahi olan herşeyi kapsar. Kabala belirli bir konuyu inceleyen bir kitap değildir. Yahudiler’in Helen Medeniyeti zamanında İskenderiye’de işlemeye başladıkları, İspanya’da, Ortaçağ’da, hatta kısmen günümüze dek sürdürdükleri bir çalışmadır. Bu çalışmalara katılanlara “kabalist” adı verilir. Kabalist bir mistiktir; Tanrı’yla görsel, işitsel ve ruhsal bir iletişim kurar ve kutsal yazıları özel bir şekilde yorumlayarak bu yola girer. Bu yolda maddi kişiliği önemsizdir ve ondan soyutlanır. Kabala’nın temel öğretilerinden bir tanesi teolojik felsefedir. Bununla Tanrı’yla ilgili gizemler, Tanrısal yaşamla ilişkiler, insan ve yaratılış gibi konular incelenir. Jüdaik yasalar veya Tora iki bölümden oluşur: “Torah Şe Beal Pe” veya sözlü öğreti (Mişna). Kabbala’nın yaygın tanımlamalarından biri de “Moşe’ye Sinay Dağı’nda verilen Sözlü Din’in belli bir aydınlar çevresi tarafından algılanan kısmı şeklindedir.
Kabala çağlar içerisinde “Mistik bir Teoloji” şekline oturmuştur. Kabala’da adı geçen “Sefirot”, yaratılışın mistik yapısının ancak simgilerle ifade edilebileceğini belirtir. Bu simgeler:
1- Keter Elyon veya Keter: En yüksek taç
2- Hohma: Bilgelik
3- Bina: Akıl
4- Gedula: Yücelik. Hesed: İyilik
5- Gevura: Güç, Din (Yargı)
6- Tifereth: Güzellik, Rabamim: Şefkat
7- Netzah: Zafer
8- Hod: Haşmet
9- Tzadik: Adil ve adalet. Yesod Olam: Dünyanın Kuruluşu
10- Malkhut: İktidar, hükümdarlık
Bu kozmik ağaç (Sefirot Ağacı), Yaratılış’ın Ağacı olarak da şekillenir ve dalları şöyle sıralanır: Keter, Bina, Hokhma, Gevura, Gedulla, Tiferet, Hod-Yesod Malhut-Netah. İlk Sefirot, beyni (Zohar, kitabında beynin 3 lobunu); dördüncü ve beşinci, kolları, altıncı sefirot, gövdeyi: yedinci ve sekizinci sefirotlar, dizleri, dokuzuncusu, cinsel organı; onuncusu ise, erkeğin yaratılıştaki arkadaşı adını da içeren toplam görünümü simgeler. Mükemmel insanı simgeleleyen bu duruma “Şiur Hokhma” (Akıl ve Bilgelik ruhu) denir.
Bu tanımlamalara ilk kez Sefer Bahir’de rastlanmaktadır. Musevi mistiğinin öğrencisi kendini ve Tanrı’ya ulaştıracak manevi merdivenlerden yukarı çıkarken maddi benliğini yok eder ve Tanrı’nın mevcut en yüksek tezahürü karşısında “Huşu” mertebesine ulaşır. Bu da zamanla sevgiye, sevgi de “bağlanmaya” dönüşecektir. Aslında Musevi mistik, deneyimi toplumsal olarak paylaşagelmiştir. Ancak Mesih umudu, ıstırap ve zulüm çeken çeşitli ülkelere dağılmış Musevi toplumunu Kabalizm’den geri itmiştir. Sabetay Sevi sahte mesihi hadisesi bunun örneğidir. 18. yüzyılda bu mistik uygulamalar tzadiklerin mehzeplerine geçti. Musevi mistik uygulamaları her ne kadar 11. yüzyılda İspanya’da İbn Gvirol adlı bir filozof tarafından Kabala adı altında toplandıysa da Kabalistler çalışmalarını hep gizlilik içinde yürüttüler. Keza 13. Yüzyılda ortaya çıkan geleneklerin büyük bir kısmını toplayan Zohar da sıradan insanlara pek bir şey veremedi. 
devam edecek...
Kaynakça: "Yahudilik
Ansiklopedisi", Cilt I, II, III
Yusuf Besalel